Totaaloverzicht  Nieuws!
zelf maken is voordeliger

Zelf zeep maken

Een goed stuk handzeep, zelf gemaakt

De basis van iedere zeep is een vet, een olie of een mix daarvan. Als je met die vette basis je handen zou insmeren, heb je er het volgende moment al spijt van. De vette smurrie is nauwelijks van je handen af te krijgen.

Als je - onder de juiste omstandigheden - aan die vette smurrie natronloog zou toevoegen krijg je een chemische reactie en daarmee een enorme verandering in de eigenschappen van die vette mix. Je vette smurrie verzeept en veranderd in een schoonmaakmiddel dat vet en vuil verwijderd. En dat is precies wat we gaan doen. In principe kun je van alle vetten zeep maken waarmee je de zeep verschillende eigenschappen mee kunt geven.

Voor het maken van zeep gebruik je de chemische stof Natriumhydroxide (NaOH), waarmee je voorzichtig om moet gaan.

blokken zeep

Wat is natronloog

Natronloog is een oplossing van Natriumhydroxide (NaOH) ofwel caustische soda in water (gewoon kraanwater). Natriumhydroxide is in de handel te koop als gootsteenontstopper. Let op dat er op de verpakking staat 'Natriumhydroxide 99%' want die moet je hebben.

Pas op!
Natriumhydroxide is zeer corrosief en kan ernstige brandwonden veroorzaken. Het is een witte hygroscopische vaste stof en zeer goed oplosbaar in water. Tijdens het oplossen komt een grote hoeveelheid warmte vrij en ontstaat natronloog. Ook ontstaan, tijdens het oplossen van het NaOH, schadelijke dampen. Het dragen van een stofmaskertje zoals sommige zeepmakers doen heeft totaal geen zin, daar gaan de dampen dwars door heen. Wees verstandig en werk in een goed geventileerde omgeving.

Draag geschikte handschoenen, een shirt met lange mouwen en een veiligheidsbril als je met natriumhydroxide werkt en doe NOOIT water bij natriumhydroxide. Dit is gevaarlijk vanwege de chemische reactie die dan kan ontstaan!

De goede volgorde: Doe natriumhydroxide in water, dus niet andersom!

Verwerk natriumhydroxide zoals gezegd op een plek met goede ventilatie en liefst op een oud werkblad want je wilt niet je mooie keukenblad onherstelbaar vernielen.

natronloog
gevaarlijk

Zeep is.....zeep

Zeep is geen vet, zeep is ook geen natronloog. Bij zeep zijn de vetten en het natronloog tegen elkaar weggereageerd. Het natronloog bestaat niet meer, het vet is verzeept. De verhouding tussen vetten en natronloog is dus zeer belangrijk en is afhankelijk van de gebruikte vetsoort(en). Goede zeep smaakt naar zeep. Zeep waar natronloog in is achtergebleven smaakt prikkelend op de tong wat je een beetje kunt vergelijken met je tong op een 9 volt batterij. Proeven doe je overigens geheel op eigen risico!

Om alle risico's uit te sluiten dat er natronloog in je zeep achterblijft, kun je besluiten om iets meer vet toe te voegen dan nodig. Dit noemen we overvetten. Vaak wordt 5 % overvetten aangehouden. Je krijgt dan een wat vettige zeep en meestal wordt dat als prettig ervaren. Zeep die 0 % overvetting heeft, ontvet zo goed dat hij niet alleen reinigt maar ook alle vet uit je huid wil halen. Een overvetting van 5 % kun je gerust aanhouden.

Basiszeep bestaat uit: olie of vet, loog en water. Daar kun je het één en ander aan toevoegen, zoals kruiden voor de geur of met een anti-bacteriële werking en (liefst natuurlijke) geurstoffen en kleurstoffen. Zelfs stoffen zoals bruine teer. Van oudsher bekend zijn de stukken teerzeep die vanwege de anti-bacteriele en ook medicinale werking in geen huishouden ontbrak.

Welk gereedschap:

  • Hittebestendige maatkan of RVS pannetje (geen glas want dat wordt door de loog langzaam aangetast en kan daardoor uiteindelijk breken. Bedenk dat NaOH een goedje is waar je geen risico's mee moet nemen.)
  • Houten pollepel of RVS garde
  • Pannetje RVS
  • Nauwkeurige weegschaal (handig als je 'm met de lege maatkan erop op nul kan zetten)
  • Thermometer (liefst twee)
  • Staafmixer
  • Mal

Zeepmaken, zo doe je dat

Werk volgens een duidelijk recept met nauwkeurige opgave van gewichten en werkvolgorde.
  1. Begin met de natronloogoplossing. Gebruik een nauwkeurige weegschaal en doe eerst de juiste afgewogen hoeveelheid koud water in een hittebestendige maatkan. Geen glas want dat wordt door de loog langzaam aangetast en kan daardoor uiteindelijk breken. Bedenk dat loog en goedje is waar je geen risico's mee moet nemen.

  2. Doe dan, onder goed roeren met houten lepel, geleidelijk de natriumhydroxide (vaak in korrelvorm) er bij en roer net zolang tot de korrels zijn opgelost. Let op! Er ontstaat nu een chemische reactie. Er ontstaat hitte, schadelijke damp en het kan zelfs wat spetteren. Werk dus op een goed geventileerde plek. Draag ook goede huishoudhandschoenen, een shirt met lange mouwen en een veiligheidsbril is ook wel aan te raden.

  3. Meet de temperatuur van de oplossing die best wel heet kan worden en blijf deze in de gaten houden.

  4. Ondertussen warm je in een pan het, in je recept voorgeschreven, vet (of de mix van vetten) op en ook hierbij gebruik je een thermometer. Probeer met de temperatuur van je vet gelijk uit te komen als de temperatuur van je natronloog. Hoe meer gelijk aan elkaar, des te beter het is. Doe het kalmpjes aan want voor je het weet stijgt de temperatuur van je vet supersnel. Zelf gebruik ik altijd twee digitale thermometers, dat werkt enorm gemakkelijk.

  5. Als de temperaturen (ongeveer) gelijk zijn kan het echte zeepmaken beginnen. Probeer op de ideale temperatuur van 55 - 60°C uit te komen. Onder goed roeren met een houten pollepel schenk je de natronloog bij het vetmengsel in de pan. Je ziet gelijk al effect en het begin van zeepvorming. Maar...zo gemakkelijk is het nu ook weer niet op deze manier want je zult toch zeker een uur moeten roeren. Maar daar is een hele mooi oplossing voor...de staafmixer. Na het mengen en even goed doorroeren neemt je staafmixer het over en na ongeveer vijftien minuten zou het mengsel dik genoeg moeten zijn om in een mal te gieten.

HEBBEN!
  1. De juiste dikte controleer je door met je pollepel een streep te zetten over het oppervlak van je zeepmengsel (dit noemen we tracing) Als de streep achter je pollepel gelijk weer dicht vloeit, is je mengsel nog niet dik genoeg. Als het even duurt voordat de streep weer langzaam dicht vloeit, kun je het mengsel in de mal gieten. Tenzij je nog zaken wil toevoegingen die je er nu nog snel doorheen roert. Denk aan kleur- of geurstoffen, aan kruiden of aan Stockholmer teer. Dit is een natuurlijke bruine teer waarmee je een goede teerzeep kunt maken. Deze wordt elders op deze pagina beschreven.

  2. Een professionele houten mal is natuurlijk prachtig maar met plastic bakjes van de Chinees werkt het ook. Een siliconen bakvorm voor cakejes is ook handig, dan heeft het eindresultaat gelijk al een bepaalde vorm.

  3. Je kunt natuurlijk ook een zelfgemaakte met bakpapier beklede houten mal of broodbakvorm gebruiken. Dan kun je het zeepbrood later tot handzame zeepstukken snijden.

  4. Laat de zeep één tot enkele dagen uitharden voordat je hem uit de mal haalt. Vervolgens laat je hem nog een aantal weken rijpen. Stel je geduld op de proef en neem daar gerust een week of zes voor, het komt de kwaliteit van je zeep beslist ten goede. In de rijpingstijd wordt het allerlaatste nog aanwezige restje natriumhydroxide omgezet en verdampt de rest van het nog achtergebleven water met een mooi hard blok zeep als resultaat.
zeep-in-mal
siliconen bakvorm als gietvorm

Verzepingsfactor

Verzeping
Geen olie of vet is gelijk aan elkaar. Ze zijn allemaal verschillend van molecuulstructuur en om die reden zal de ene soort vet of olie iets meer of iets minder natronloog nodig hebben om te verzepen dan de andere. Dit wordt aangegeven met de verzepingsfactor, ook verzepingsgetal genoemd. Deze factor geeft aan hoeveel milligram loog reageert met 1 gram olie of vet.

Dit is een zeer belangrijk getal voor het maken van een goed zeeprecept waarbij het zeker is dat al het natronloog en de vetten tegen elkaar worden weggereageerd.

Captain-Spikes-Rum-Spice-Olive-Oil-Soap

Zeep maken, je eigen zeeprecept

Verzepingsgetallen, berekeningen, ounces, grammen ... pfff
In de tabel zie je enkele vetstoffen met hun verzeping getal. Zeepfabrikanten werken met ounces en daar zijn de verzepingsgetallen van afgeleid. Om te kunnen rekenen in grammen deel je het verzepingsgetal door 1422,9803 en je hebt het gewicht NaOH in grammen. Hieronder zie je enkele voorbeelden.
vetsoort verzeping NaOH
olijfolie 190 0,133
kokosolie 257 0,178
palmolie 197 0,139
frituurvet (ossewit) 190 0,133
Sojaolie 190 0,134

Formule loog berekenen
Als je een recept gaat samenstellen, bereken je eerst de hoeveelheid natronloog die je nodig hebt per gebruikt vet.
In de formule wordt rekening gehouden met de gewenste overvetting (in procenten)

  • (verzeping / 1422,9803) x ((gram olie / 100) x (100 - overvetting)) = gram NaOH

De uitkomsten per gebruikt vet tel je vervolgens bij elkaar op.

Formule water berekenen
Daarna bereken je met onderstaande formule per gebruikt vet hoeveel water er nodig is waarbij bij loogsterkte het percentage wordt ingevuld.

  • (gram NaOH / loogsterkte) x 100 - gram NaOH = gram water

De uitkomsten per gebruikt vet tel je vervolgens bij elkaar op.

Voorbeeld zeeprecept

Stel we willen harde zeep maken van 100 gram olijfolie en 100 gram kokosolie. Dan berekenen we het hele recept als volgt:

Berekening NaOH
(verzeping / 1422,9803) x ((gram olie / 100) x (100 - overvetting)) = gram NaOH

Olijfolie: (190 / 1422,9803) x ((100 / 100) x (100 - 1)) = 13,219 gram NaOH

Kokosolie: (257 / 1422,9803) x ((100 / 100) x (100 - 1)) = 17,882 gram NaOH

Opgeteld hebben we in totaal nodig: 31,173 gram NaOH

Berekening water
(gram NaOH / loogsterkte) x 100 - gram NaOH = gram water

Olijfolie: (13,219 / 27) x 100 - 13,219 = 35,741 gram water

Kokosolie: (17,882 / 27) x 100 - 17,882 = 48,346 gram water

Opgeteld hebben we in totaal nodig: 84,087 gram water

Het is nog niet zo eenvoudig om een goed zeeprecept te bedenken. Recepten worden door fabrikanten dan ook goed geheim gehouden. En dan is er nog het nodige rekenwerk wat je moet verrichten om een recept samen te stellen. Gelukkig is er een goed hulpmiddel beschikbaar dat alles een stuk gemakkelijker maakt. Met de zeepcalculator wordt het een stuk eenvoudiger.


zeepcalculator


Zeepcalculator

Op een eenvoudige manier kun je zelf recepten samenstellen met onderstaande zeepcalculator.
De calculator staat standaard ingesteld op een overvetting van 5%.
Zo weet je zeker dat alle natriumhydroxyde is weggecompenseerd door de vetten.

De uiteindelijk aangegeven hoeveelheid natronloog komt zeer precies. Nauwkeurig afwegen dus.
De hoeveelheid water is van iets minder groot belang, je kunt een loogoplossing van 25% aanhouden maar ook 33% komt voor.

De loogoplossing staat bij ons standaard ingesteld op 27%. Je kunt deze gerust iets aanpassen. Besef dat als je de loogoplossing in percentage wil verkleinen, je dan meer water nodig zult hebben en dat het proces van maken en rijping langer zal duren.
Bij een verhoogd percentage loogoplossing loop je het risico dat het hele proces sneller gaat dan je eigenlijk wil.
Laat de standaard-instelling daarom de eerste keren lekker staan 'zoals ie staat'.

Vind je je eigengemaakte zeep te vet? Dan kun je de overvetting de volgende keer altijd iets lager instellen.

Houdt wel altijd een minimale overvetting aan, zodat de zeep aan je huid niet al te veel ontvet. En ook om er zeker van te zijn dat er geen natronloog achterblijft.

Bereken hier je zeeprecept

Selecteer vet(ten) , olie(ën)


Hoeveelheden & verhouding vet(ten)


Recepteigenschappen

Overvetting %
Loogoplossing %

Gewicht vetten :  0 gram
Totale gewicht :  0 gram


Benodigdheden

De hoeveelheid NaOH :  0 gram
De hoeveelheid water :  0 gram


Recept voor je 'homemade' zeep



zeep-maken
.

Grondstoffen en recepten

Van iedere soort vet of olie kan je zeep maken, zoals van:
Castorolie (wonderolie, ricinusolie)

Geeft een zacht stuk zeep met veel romig schuim en hydraterende werking. Gebruik maximaal 30% als basisolie, of voeg later toe als overvetter.

Toepassing 5% tot 8%

Verzepingsfactor 175-187

Cocosolie

Perfecte olie om zeep te maken, die al smelt bij ongeveer 35℃. Zeep van 100% kokosolie is erg hard, schuimt behoorlijk en ontvet ook nog eens sterk. Daarom is overvetten met ongeveer 7% aan te raden om je huid niet uit te drogen.

Toepassing 30% tot 40%

Verzepingsfactor 250-264

Koolzaadolie

Goede zeepmaakolie. Mooi romig schuim. Vochtinbrengend.

Toepassing 10% tot 15%

Verzepingsfactor 173

Neemolie

Olie uit de schors van de neemboom. Antiseptisch. Schimmelwerend. Insectenwerend. Bij huidaandoeningen zoals voetschimmel.

Toepassing 25%

Verzepingsfactor 175-205

Olijfolie

Het beste is de olie afkomstig van de tweede persing. Deze geeft harde, witte stukken zeep met zeer hydraterende werking. Olijfoliezeep geeft weinig schuim en wordt vaak gecombineerd met oliën die wel veel schuim geven. De bekende 'Castille zeep' en 'Marseille zeep' bevatten minimaal 72% olijfolie

Toepassing tot 100%

Verzepingsfactor 184-196

Palmolie

Veel gebruikt bij zeepmaken, geeft een harde zeep met veel romig schuim. Er is echter veel te doen om palmolie waarvoor grote stukken oerwoud worden vernield.

Toepassing 30% tot 40%

Verzepingsfactor 190-205

Shea boter

Een natuurlijke plantaardige boter, welke in Afrika wordt gewonnen uit de noten van de Shea Boom. Het is een heel goede huidverzorger mits je de ongeraffineerde, koudgeperste versie gebruikt. Bijvoorbeeld in Afrikaanse Zwarte Zeep gemaakt van 50% shea butter, 25% kokosnootolie en 25% palmpitolie.

Toepassing tot 50%

Verzepingsfactor 182

Zonnebloemolie

Zeep van zonnebloemolie alleen geeft weinig schuim en is niet lang houdbaar. Niet ideaal dus. Daarom altijd combineren met andere oliën als palmolie en olijfolie.

Toepassing 25%

Verzepingsfactor 185-198
marseillezeep-jacob-hooy
Marseillezeep van Jacob Hooy gemaakt met 72% olijfolie en 28% cocosolie.
HEBBEN!
De meest gebruikte oliën in commerciële zepen zijn palmolie, olijfolie, castorolie en cocosolie. Een combinatie van deze oliën geven een lang houdbare zeep. Daar komen vaak nog toevoegingen bij als essences en soms extra huidverzorgers.

Als je een idee wil krijgen van de vetten of oliën die je allemaal kunt gebruiken, kijk je even op de zeepcalculator hogerop op deze website. De kunst blijft om de beste combinatie van vetten te vinden in de juiste verhouding en dat blijft een kwestie van experimenteren.

Ontdek je de gouden formule, houdt deze dan voor jezelf en doe er je voordeel mee. Wat ons betreft is het veel mooier dat jij er rijk van wordt dan dat de zeepindustrie er met jouw werk vandoor gaat. En waarschijnlijk denk jij er net zo over!

natuurlijke-zeep

Meer over samenstelling en toevoegingen

In een goede zeep worden vaak meerdere vetsoorten met hun eigen verschillende eigenschappen gebruikt. Zeep van de ene vetsoort ontvet beter, zeep van de andere vetsoort is weer beter huidverzorgend en zeep van weer een andere vetsoort geeft meer schuimontwikkeling. En dus is een goed blok handzeep samengesteld uit verschillende vetten. Veel standaard zeep die je in de winkel koopt, wordt gemaakt van rundvet, olijfolie, palmolie, palmpitolie of kokosolie. Experimenteer gerust. Een veel gebruikte combinatie is palmvet, kokosvet, olijfolie in de verhouding 2:1:1.

Als je geurstoffen, kleurstoffen, kruiden of teer wil toevoegen, doe je dat op het eerder op deze pagina beschreven moment. Bij de toevoeging van teer voeg je een gewicht toe van 5% van het totale gewicht van de gebruikte vetten of oliën.

lavendelolie

Zeeprecepten

Maak eerst eens een simpele basiszeep
Gewoon om even te proberen kun je starten met een basiszeep gemaakt van een blok frituurvet afkomstig van je buurtsuper.
Dat maak je van: 1000 gr. ossewit,  372 gr. water en 134 gr. natriumhydroxyde
Liever vegetarisch? Dat kan ook:
Dan gebruik je: 1000 gr. olijfolie,  356 gr. water en 128 gr. natriumhydroxyde.
Reminder!
Doe altijd de natriumhydroxide in het water en nooit omgekeerd om een heftige chemische reactie te vermijden. Ga bij het maken van je zeep te werk volgens de instructies hogerop op deze pagina.
basiszeep met ossewit zelf maken
verander frituurvet in zeep
.
.

Enkele beproefde recepten

Als er uitsluitend grondstoffen in procenten worden gegeven, kun je het recept zelf berekenen in de zeepcalculator op deze pagina.
Basiszeep 1
overvetting: 5%
  • 260 gram zonnebloemolie
  • 195 gram kokosolie
  • 195 gram palmolie
  •   95 gram NaOH
  • 264 gram water
Basiszeep 2
overvetting: 5%
  • 325 gram Olijfolie
  • 195 gram Palmolie
  • 130 gram Castorolie
  •   83 gram NaOH
  • 234 gram Water
Basiszeep 3
overvetting: 5%
  • 81 gram kokosolie
  • 90 gram zonnebloemolie
  • 99 gram rundervet (ossewit)
  • 30 gram olijfolie
  • 3 gram NaOH
  • 38 gram Water
Basiszeep 4
overvetting: 5%
  • 34% olijfolie
  • 33% kokosolie
  • 33% palmolie
Basiszeep 5
overvetting: 6-8%
  • 100% kokosolie
Afrikaanse Zwarte Zeep
overvetting: 5%
  • 50% shea boter
  • 25% kokosnootolie
  • 25% palmpitolie
Aleppozeep
overvetting: 6-8%
  • 400 g olijfolie
  • 200 g laurierbesolie
  • 100 g kokosolie
  • 235 g water
  • 92-94 g NaOH
Avocado zeep
overvetting: 5%
  • 260 gram Zonnebloemolie
  • 195 gram Avocado olie
  • 130 gram Palmolie
  •   65 gram Kokosolie
  •   86 gram NaOH85
  • 243 gram Water
Cacaoboter zeep
overvetting: 5%
  • 358 gram Olijfolie
  • 195 gram Kokosolie
  •   97 gram Cacaoboter
  •   93 gram NaOH
  • 260 gram Water
Castille zeep
(100% olijfolie) overvetting: 5%
  • 650 gram Olijfolie
  •   85 gram NaOH
  • 205 gram Water
Marseille Zeep
(72% olijfolie) overvetting: 5%
  • 72% olijfolie
  • 28% kokosolie
marseillezeep-handgemaakt
marseillezeep handgemaakt

Lavendelzeep
overvetting: 5%
  •   72 gram Kokosolie
  • 108 gram Olijfolie
  •   30 gram Zonnebloemolie
  •   15 gram Cacao boter
  •   54 gram Palmolie
  •   21 gram Castorolie
  •   42 gram NaOH
  • 114 gram water

  • Voordat het mengsel de mal in gaat, voeg je toe:
  • 3 theelepels lavendelolie
  • 3 tl lavendelbloemen (optie)
  • kleurstof (optioneel)
lavendelzeep
natuurlijke lavendelzeep

Vloeibare handzeep van zeepvlokken

Moeilijk is het niet, wel leuk om te doen. Koop of maak een blok handzeep en rasp dat met een oude keukenrasp in vlokken. Deze los je vervolgens op in water, zo simpel is het.

Wat heb je nodig?

  • 20 gram zeep (geraspt van een blok handzeep)
  •   1 liter water
  • etherische olie (optie)
Natuurlijk kun je uit gaan van de goedkoopste zeep die je vinden kunt of van de nostalgische sunlight zeep. Je kunt ook gaan voor puur natuur en hoge kwaliteit. In dat geval gebruik je een aleppozeep, castillezeep, marseillezeep of een andere zeep zoals olijfoliezeep als basis.
HEBBEN!

Zo maak je het:

  1. Rasp de zeep in kleine stukjes. Een oude keukenrasp is hiervoor zeer geschikt.
  2. Meng de zeep in 1 liter water in een pan en breng het al roerend aan de kook tot de zeep is opgelost. Daarna van het vuur halen, af laten koelen en een nachtje laten staan.
  3. De volgende dag met de staafmixer goed doorroeren om de klonten er uit te werken.
In principe is je handzeep nu al klaar maar omdat je zuinig wil zijn op je handen, doe je er nog een eetlepel glycerine bij. De zeep schuimt niet maar het ontvet als de beste!
Wil je graag een schuimende zeep, dan kun je er een beetje betaine of SLSA door roeren.

Als je de zeep als afwasmiddel gebruikt voeg dan 20 druppels citroen etherische olie toe.Deze olie ontvet en is bacteriedodend. Daarmee krijg je een afwasmiddel wat natuurvriendelijk is en prima schoon maakt.


 
copyright © 2010 -
vindikhier.nl - all rights reserved