Weefsels en Vezels

Bronsdruk op weefsels

Voor het versieren van weefsels bedrukt men ze dikwijls met metaalpoeder, dus bronspoeder met hete lijm- of gelatine-oplossingen als bindmiddel. Bronspoeder verkrijgt men tegenwoordig in vele kleuren en het bestaat dan uit aluminium- of koperlegeringen. De walsen, die voor het drukken gebruikt worden, moet men met stoom verwarmen. Het bedrukte weefsel wordt na het bedrukken onmiddelijk gedroogd.

Door het gebruik van de hete lijmoplossing hecht het metaalpoeder zeer sterk aan het weefsel. Toch verbetert men dit nog aanmerkelijk door het droge bedrukte weefsel tussen zware kalanderwalsen te persen; ook de glans wordt hierdoor verhoogd.

Hoewel een groot gedeelte van het met metaal bedrukte weefsel voor carnavalkleeding gebruikt wordt, bedrukt men hier en daar stoffen die voor het dagelijks gebruik bestemd zijn met metaalpoeders, in dit geval natuurlijk uiterst dun en niet opvallend. Hier moet het metaalpoeder natuurlijk absoluut vast op het weefsel zitten en men moet betere bindmiddelen gebruiken. Gedeeltelijk gebruikt men bindmiddelen als bloedlijm, die na het drogen onoplosbaar zijn, of bindmiddelen als caoutchouc of cellulose-esters.

Men laat bv. 10 dl bloedalbumine met 15 dl water een nacht weeken, lost dan op, filtreert, voegt ¾ dl terpentijn-essence toe en mengt tenslotte met 1-3 dl bronspoeder.

Daar het bloedalbumine nooit geheel reukeloos is, vervangt men het soms door ei-albumine, hetgeen echter veel duurder is.

Soms neemt men caoutchouc als bindmiddel. Hiertoe lost men caoutchouc in benzine op en mengt nu 1000 dl van de oplossing met 100-150 dl bronspoeder.

Voor het drukken van zeer fijne dessins gebruikt men cellulose-acetaat als bindmiddel. Ook een oplossing van cellulose in koperoxyde-ammoniak wordt toegepast. De verhouding van bindmiddel tot brons poeder moet men in de praktijk bepalen, trouwens het bedrukken van weefsels is in het algemeen een kwestie van ervaring.

Zeer fraaie effecten bereikt men door de bronsverven met kleurstoffen te mengen.

Het verven van katoen

De voorbehandeling van het katoen voor het verven hangt geheel af van de toestand, waarin het materiaal in de ververij aankomt.

Strengen worden gewoonlijk met een 0,25-0,5-pcts oplossing van gecalcineerde soda, met 1 % gesulfoneerde olie gedurende 3 uur onder zwakke overdruk uitgekookt. Het weefsel moet, als het gereed is, vooral buitengewoon nauwkeurig uitgekookt worden om alle appretuur te verwijderen, daar het weefsel anders bij het verven de kleurstof ongelijkmatig opneemt en dan ontstaan soms de mooiste landkaarten. Zekerheid biedt het toevoegen van 0,1-0,2 % activin (het natriumzout van p-toluolsulfochlooramide). Weefsel dat gebleekt moet worden kookt men met een oplossing van 3 % natronloog, 2 % gecalcineerde soda, 1 % gesulfoneerd vet en 0,1-0,2 % activin gedurende 4 uur. Met een oplossing van jodium in joodkalium kan men controleren of alle stijfsel opgelost is.

Stukken weefsel, die later met kuipkleurstoffen geverfd moeten worden, naait men aan elkaar zodanig, dat de einden over elkaar vallen. Bij het tegen elkaar naaien ontstaan later donkere strepen. Fijne weefsels en ook gebreid goed wordt niet onder druk gekookt doch in open ketels. Ruwe katoen en ruwe garens worden in mechanische apparaten gekookt, vaak ook alleen in koud behandeld om het materiaal gemakkelijker verspinbaar te houden.

Voor het verven van garens op spoelen en gehele kettingboomen heeft men apparaten geconstrueerd. Met vele kleurstoffen is het dan echter moeilijk een volkomen gelijkmatige tint te verkrijgen. Trouwens ook het verven van garens in strengen is niet gemakkelijk en vereist veel ervaring. Men heeft allerlei hulpmiddelen om de kleur gelijkmatiger te doen opnemen, veel van deze preparaten verslechteren echter het verfproces zelf. Met glucose verkrijgt men gunstige resultaten, de hoeveelheid loog moet dan echter verhoogd worden. De gelijkmatigst geverfde strengen verkrijgt men wanneer de verver de kunst verstaat door tussendoor uitwringen van de streng en bij kuipkleurstoffen door opnieuw toevoegen van hydrosulfiet de ongelijkmatige invloeden uit te schakelen; dit is een kwestie van ervaring. Verder kan men bij kuipkleurstoffen bij een te lage temperatuur beginnen en pas wanneer de strengen door en door vochtig zijn de temperatuur verhogen.

Na het verven moet het materiaal uitgehangen worden om zuurstof op te nemen. Deze oxydatie kan men veel vlugger en gemakkelijker uitvoeren door na te oxyderen met een bad van 0,5 cm³ 30-pcts waterstofperoxyde per liter.

Men kan ook natriumperboraat nemen en wel 1-3 % van het gewicht der behandelde garens. Bij 30°-38℃ is de oxydatie in een kwartier afgelopen. Hierna kan men de vloeistof tot koken verhitten en zeep toevoegen.

Verf uit wol verwijderen

De wol wordt eerst met een verdunde oplossing van ammoniak behandeld. Men neemt 3-5 % ammoniak, berekend ten opzichte van het gewicht van de wol. De wol moet goed met de oplossing doordrenkt worden. Hierna wordt de wol met warm water uitgewassen. Eventueel kan men de bewerking nog eens met 2 % ammoniak herhalen.

Verven van katoen

Tegenwoordig verft men katoen gewoonlijk met de direct kleurende kleurstoffen, dus kleurstoffen die zonder bijzondere voorbereiding zich vast aan de vezel hechten. Het verfbad moet alleen een bepaalde hoeveelheid keukenzout bevatten. Deze kleurstoffen zijn door de leek het gemakkelijkst toe te passen en geven de beste resultaten. Bovendien komen deze kleurstoffen ook in kleine hoeveelheden verpakt in de handel.

Voor geel neemt men per 100 kg katoen 1 kg kleurstof en 5 kg keukenzout. Het bad wordt op 60℃ gebracht en bij deze temperatuur dompelt men het katoen in de vloeistof. De oplossing wordt nu langzamerhand tot koken verhit en wordt met de stof ongeveer drie kwartier doorgekookt. De stof wordt dan goed uitgewassen en gespoeld en tenslotte gedroogd.

Voor een normaal rood neemt men per 100 kg katoen, 2 kg kleurstof en 10 kg zout, eveneens voor normaal blauw en groen; voor zwart neemt men 5 kg kleurstof en 25 kg zout.

De namen van kleurstoffen variëren per fabrikant. Bij het bestellen van anilinekleurstoffen voor dit doel en ook voor het verven van alle andere stoffen geeft men aan den leverancier zo precies mogelijk het doel op waarvoor ze gebruikt worden.

Enkele kleurstoffen zijn:
chrysaminegeel, chloraminegeel, aurophenine, dianyloranje, chlorantinegeel, diaminegeel, congorood, oxaminerood, dianylrood, thiazinerood, congorubin, diaminbrillantviolet, dianylgranaat, chlorantinebordeaux, diaminerosa, erica, geranine, diaminblauw, oxamineblauw, azoblauw, brillantazurin, brillantechtblauw, difenylgroen, dianylgroen, congobruin, plutobruin, cupranilbruin, dianylzwart, diaminezwart, columbiazwart, benzozwart, enz.

Verven van wol

Voor wol gebruikt men gewoonlijk de zg. zure kleurstoffen. Als zuur voegt men zwavelzuur of azijnzuur toe. Gewoonlijk bevat het verfbad ook nog glauberzout.